Transplantacja szpiku – co warto o niej wiedzieć?

Transplantacja szpiku – na czym polega?

Allogeniczna transplantacja szpiku polega na pobraniu krwiotwórczych komórek macierzystych od Dawcy rodzinnego lub niespokrewnionego - i przeszczepieniu ich Biorcy. Po zabiegu krwiotwórcze komórki dojrzewają w organizmie Pacjenta, przekształcając się w: leukocyty (białe krwinki), erytrocyty (czerwone krwinki) oraz trombocyty (płytki krwi). Po przeszczepieniu rozpoczyna się tzw. okres potransplantacyjny, czyli czas na przyjęcie przeszczepu, który trwa ok. 14-30 dni. To bardzo trudny, decydujący czas. Jeśli po jego upływie okaże się, że w krwi obwodowej Pacjenta pojawiły się nowe krwinki białe oraz trombocyty, i nie ma potrzeby przetaczania preparatów krwi, to znak, że szpik się wszczepił, czyli zaczął pracować. Wówczas znacząco zwiększa się szansa na to, że szpik kostny odbuduje się prawidłowo, a chory wyzdrowieje. – tłumaczy dr Tigran Torosian, lekarz hematolog, Dyrektor Medyczny Fundacji DKMS.


Andrzej kontra chłoniak

Jednym z podopiecznych Fundacji DKMS, który w 2017 roku przeszedł przeszczepienie szpiku od Dawcy niespokrewnionego, jest Andrzej. Gdy zachorował na chłoniaka – nowotwór układu limfatycznego - miał 24 lata. Był pływakiem, z planami na przyszłość - i 20 centymetrowym guzem, umiejscowionym w klatce piersiowej.

Nigdy nie przeszło mi przez myśl, że kiedykolwiek będę musiał zmierzyć się z tak trudną chorobą, jaką jest nowotwór. Przez lata prowadziłem zdrowy tryb życia - byłem pływakiem i ze sportem wiązałem swoją przyszłość. Któregoś dnia usłyszałem diagnozę - chłoniak. To był szok. Po sześciu miesiącach leczenia, kiedy znaleziono u mnie komórki w OUN-ie i mózgu, okazało się, że potrzebuję przeszczepienia od zgodnego Dawcy niespokrewnionego.- wspomina Andrzej Dziedzic, Biorca komórek krwiotwórczych.

Wiedziałem, jak trudne jest znalezienie Dawcy. Miałem szczęście - znalazł się w Niemczech. Przygotowanie do samego przeszczepu trwało 10 dni. Czekając na transplantację, przez 2 dni dzieliłem salę z dwoma innymi Pacjentami - niestety nie dożyli przeszczepienia, a przez kolejne 7 przebywałem w izolatce, czekając na podanie materiału przeszczepowego. 12. stycznia rozpoczęło się moje drugie życie, dzięki temu, że mężczyzna z Niemiec zdecydował się zarejestrować jako potencjalny Dawca szpiku, a gdy potrzebowałem jego pomocy – był gotów bezinteresownie oddać cząstkę siebie. W woreczku, podłączonym do kroplówki, były 234 ml krwiotwórczych komórek, które uratowały mi życie. Transplantacja trwała półtorej godziny, a po niej zaczęło się moje drugie życie. Dziś, 2 lata później, jestem zdrowy .— dodaje Andrzej.


Dawca szpiku – Twój „bliźniak genetyczny”

Nasz genotyp jest niezwykle różnorodny - to około 5 miliardów kombinacji, dlatego szanse na znalezienie zgodnego Dawcy są bardzo niskie. Prawdopodobieństwo wynosi 1:20 000, a gdy mamy rzadki genotyp nawet 1: kilku milionów. Tylko 25 procent Pacjentów wymagających przeszczepienia znajduje zgodnego Dawcę w rodzinie – w pozostałych 75 procentach potrzebny jest Dawca niespokrewniony – nasz „bliźniak genetyczny”.

„Bliźniak genetyczny” to osoba, której antygeny zgodności tkankowej (tzw. HLA) są takie same, jak nasze własne. Żeby można było wykonać przeszczepienie, najlepiej, aby zgodność w zakresie cech tkankowych była 100%, albo przynajmniej 90% (czyli 9 na 10 cech tkankowych).  W wyjątkowych sytuacjach dopuszcza się zgodność w zakresie 8 cech. Im większa zgodność pomiędzy Dawcą a Biorcą, tym większa szansa, że przeszczep się przyjmie i Pacjent wróci do zdrowia.


Jak pobiera się szpik? – dwie metody

Warto podkreślić, że szpiku nie pobiera się z kręgosłupa! W tym celu stosuje się dwie bezpieczne dla Dawcy metody. Pierwszą, częściej stosowaną metodą ( w ponad 80% przypadków), jest pobranie krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej, czyli metodą tzw. aferezy. Zabieg trwa około 4-5 godzin, nie wymaga znieczulenia, przypomina donację krwi, a po jego zakończeniu Dawca wraca do domu.

Drugą, stosowaną w mniej niż 20% przypadków metodą, jest pobranie szpiku z talerza kości biodrowej. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym i trwa do 60 minut.  Dawca, na czas procedury – czyli dwa dni, pozostaje w szpitalu. Organizm Dawcy regeneruje się bardzo szybko i w ciągu 2-3 tygodni wraca do stanu sprzed pobrania.

O tym, która z metod zostanie zastosowana u konkretnego Dawcy, zwykle decyduje Ośrodek prowadzący Pacjenta – uwzględniając jego stan zdrowia oraz chorobę, z którą walczy.


Kto może zostać Dawcą?

Potencjalnym Dawcą szpiku może zostać każdy, kto chce pomóc, jest ogólnie zdrową osobą pomiędzy 18. a 55. rokiem życia, i waży nie mniej niż 50 kg - ale też nie zmaga się z otyłością. Żeby dołączyć do bazy Dawców Fundacji DKMS, wystarczy wejść na stronę https://www.dkms.pl/pl/zostan-dawca i zamówić darmowy pakiet do samodzielnego pobrania wymazu, z wewnętrznej strony policzka. Te kilka minut może uratować komuś życie.

Więcej informacji o Fundacji DKMS: www.dkms.pl

^{Misją Fundacji DKMS jest znalezienie Dawcy dla każdego Pacjenta na świecie potrzebującego przeszczepienia komórek macierzystych. Fundacja działa w Polsce od 2008 roku jako niezależna organizacja pożytku publicznego oraz jako Ośrodek Dawców Szpiku w oparciu o decyzję Ministra Zdrowia. To największy Ośrodek Dawców Szpiku w Polsce, w którym zarejestrowanych jest ponad 1,6 mln ( grudzień 2019), spośród których 7594 osoby (styczeń 2020) oddały swoje krwiotwórcze komórki macierzyste lub szpik Pacjentom zarówno w Polsce, jak i na świecie, dając im tym samym drugą szansę na życie. Aby zostać potencjalnym Dawcą, wystarczy przyjść na organizowany przez Fundację Dzień Dawcy szpiku lub wejść na stronę www.dkms.pl i zamówić pakiet rejestracyjny do domu.}